Inħarsu l-ambjent, bil-Kostituzzjoni

Fi żmien għaxar xhur, tkun intemmet il-Presidenza ta’ George Vella. L-entużjażmu tiegħu għall-Konvenzjoni Kostituzzjonali, s’issa, ma wassal għall-ebda riżultat konkret magħruf. Bla dubju, l-Covid-19 ma kienx ta’ għajnuna.

Id-dibattitu dwar il-ħarsien ambjentali permezz tal-kostituzzjoni hu tajjeb. Dan jista’ jwassal biex inaqqas jew saħansitra jelimina d-diskrezzjoni tal-Gvern dwar meta jaġixxi f’dan il-qasam. Ifisser ukoll l-għarfien li m’għandniex fiduċja li l-eżekuttiv jista’ jeżerċità diskrezzjoni b’mod raġjonevoli, u dan għax sal-lum, ftit li xejn aġixxa b’mod raġjonevoli fir-responsabbiltajiet ambjentali tiegħu.

Il-Kostituzzjoni tagħna, fit-tieni kapitlu tagħha fiha diversi dikjarazzjonijiet li permezz tagħhom huma stabiliti diversi miri bażiċi tal-Gvern fosthom dawk ambjentali. Il-miri ambjentali kienu msaħħa riċentement permezz ta’ emenda kostituzzjonali ppreżentata minn José Herrera, dakinnhar Ministru għall-Ambjent. Huma fundamentali għat-tmexxija tal-pajjiż, iżda ma tistax tmur il-Qorti, jekk il-Gvern jonqos milli jimplimenthom. Fil-prattika dan ifisser li dak li tgħid il-Kostituzzjoni dwar l-ambjent ma jiswa’ xejn.  Hu meħtieġ li l-iktar kmieni possibli, s-sitwazzjoni tinbidel kif repetutament emfasizza ADPD kemm fid-diversi manifesti elettorali kif ukoll fis-sottomissjonijiet li ippreżentajna quddiem il-Konvenzjoni Kostituzzjonali li tidher li hi ġġammjata.

Il-PN issa qed jipproponi li l-ambjent għandu jkun meqjus bħala dritt uman fil-kostituzzjoni. Ma nafx x’iridu jgħidu biha din. Naħseb li qed jużaw il-kliem żbaljat għax l-ambjent ma jistax ikun dritt uman. Li probabbilment iridu jgħidu hu li l-aċċess għal ambjent protett għandu jkun garantit bħala dritt uman.  Din hi mira diffiċli għax tfisser, fost oħrajn, li l-PN ikunlu meħtieġ li jibdel il-posizzjoni tiegħu fuq diversi materji biex ikun kredibbli: fuq quddiem nett nistenna li jibdel il-posizzjoni tiegħu dwar il-pjan ta’ razzjonalizzazzjoni tal-2006, anke għall-konsistenza. Ikollna nistennew biex naraw kif ser jiżviluppaw l-argument.

Il-ħarsien ambjentali fil-Kostituzzjoni fil-fehma tiegħi ghandu jfisser li l-bniedem jirrispetta l-eko-sistema, li tagħha, aħna niffurmaw parti, flimkien mal-pjanti u l-annimali l-oħra.  Għandu jfisser ukoll il-ħarsien tal-bijodiversita, kemm tal-fawna kif ukoll tal-flora, fil-kuntest naturali tagħhom. Ifisser ukoll il-ħarsien tal-ilma tal-pjan li m’għandux jitqies bħala propjetà privata. Ifisser ukoll l-għarfien ikbar tal-valur nazzjonali tal-wirt storiku.

Sfortunatament, il-Kostituzzjoni, filwaqt li tagħraf b’mod dettaljat il-ħtieġa tal-ħarsien tal-propjetà privata tonqos milli tirrikonoxxi s-sinifikat u l-valur intrinsiku tal-eko-sistema, li niffurmaw parti minnha u li hi tagħna lkoll.

Referenza għall-ambjent naturali fil-Kostituzzjoni għandha tkun waħda ekoċentrika u mhux antropoċentrika. Dan ifisser li meta tikkonsidra l-ambjent naturali l-Kostituzzjoni jeħtieġ li tqis il-ħarsien u d-drittijiet tan-natura u l-wirt naturali u mhux drittijiet umani. Huwa essenzjali li nibdew naħsbu bis-serjetà dwar id-drittijiet tan-natura u kif dawn jintrabtu mal-ġenerazzjonijiet futuri li ukoll għandhom dritt li jkollhom arja nadifa biex jieħdu n-nifs, ilma mhux imniġġes u l-possibilità li jgawdu n-natura fl-aspetti kollha tagħha.  Dan hu l-wirt komuni tagħna lkoll u għandna nieħdu ħsiebu.

Ir-referenzi ambjentali fil-Kostituzzjoni tagħna għandhom jassiguraw li wara snin ta’ prietki dwar is-sostenibilità, nistgħu, forsi, nittraduċu dak li nemmnu fih f’għodda legali biex il-Gvernijiet ikunu obbligati li jimplimentaw politika sostenibbli.

Kif inhuma l-affarijiet, illum, il-Kostituzzjoni tipprovdi linji gwida meta titħadded dwar materji ambjentali. Dan, iżda, irriżulta li mhux biżżejjed għax l-ebda wieħed mill-Gvernijiet Maltin mill-1964 sal-lum ma mexa ma’ din il-gwida kostituzzjonali.

Jekk għandna nitgħallmu xi ħaġa mit-taħwd li aħna mdawwri bih hi li t-triq il-quddiem hi li jkollna l-miri ambjentali miktubin b’mod ċar u li dawn jorbtu jdejn il-Gvernijiet.

Li nħaddru l-kostituzzjoni għandu jkun l-ewwel pass fit-triq tal-kisba tal-ordni ambjentali. Fl-aħħar, imma, għandhom ikunu l-Qrati li għandhom ikollhom is-setgħa li jiġbdu widnejn il-Gvern meta dan jonqos milli jagħmel dmiru.

ippubblikat fuq Illum: 4 ta’ Ġunju 2023

Greening the Constitution

Within another ten months, the presidency of George Vella will have come to and end. His enthusiasm for a Constitutional Convention, so far, did not lead to any known tangible results. Covid-19, definitely did not help.

The debate of entrenching environmental protection in the Constitution, thereby reducing or completely removing governmental discretion as to when it can act, is healthy. It signifies recognition that we cannot trust the executive with exercising reasonable discretion, as it has not to date been reasonable in the way it has acted on environmental stewardship.

Let us start at the very beginning. Our Constitution, in its second chapter, contains declaratory provisions which establish a number of basic objectives of government, amongst which the environmental objectives to be attained. The environmental objectives, which were amplified in a recent amendment to the Constitution, moved by then Environment Minister José Herrera, are, in terms of the Constitution itself, fundamental to the governance of the country. They cannot, however, be enforced in a Court of Law. This means that in practice these environmental provisions of the Constitution are for all intents and purposes a dead letter. They need to be enforceable, the soonest, as my party has repeatedly emphasised both in its electoral manifesto in various elections as well as in its submissions to the now stalled Constitutional Convention.

It is now being suggested by the PN that the environment should be a human right entrenched in the Constitution. What does this mean? I think that what has been stated so far is a wrong choice of words. The environment cannot be and is not a human right. What they most probably mean is that access to a protected environment should be a guaranteed human right.  This is a tall order and it signifies that the PN has to reverse a substantial number of its policies in order to be credible: first on the list it needs to reverse its commitment to the 2006 rationalisation plan for consistency. We will wait and see what they really have in mind.

Environmental protection in the Constitution should, in my view, mean ensuring that humans respect the eco-system of which, together with plants and other animals we all form part. It should mean protection of biodiversity, both fauna and flora as well as their habitats. It should also signify the protection of the aquifer as this is not and should not be considered as private property. It also signifies a recognition of the national value of historical heritage.

Unfortunately, the Constitution emphasises in the minutest of details the need to protect private property but then it ignores the significance and the intrinsic value of the eco-system of which we form part and which belongs to all of us.

Reference to the natural environment in the Constitution should be eco-centric and not anthropocentric. This means that when considering the environment, the Constitution should deal with the protection of the rights of nature and not human rights. It is about time that we should start thinking about the rights of nature and link this with the rights of future generations who have a right to breathe unpolluted air and drink unpolluted water and enjoy nature in all its aspects. This is our common heritage and we should handle it with care.

Environmental references in our Constitution should ensure that after years of preaching sustainability we can, maybe, translate our beliefs into legal tools in order that governments are bound to implement sustainable policies.

As things stand the Constitution provides guiding principles when dealing with environmental issues. This has proven to be insufficient as none of the Maltese governments since 1964 has acted in accordance with this constitutional guidance.

If we are to learn anything from the current mess it is that the way forward is to spell out clear environmental objectives which tie the hands of governments.

Greening the Constitution could be a first step in bring our house in order. At the end of the day, however, the Courts must be in a position to be able to instruct government to carry out its duty when it has failed to do so.

published on The Malta Independent on Sunday: 4 June 2023

Ħrejjef? Ferm il-bogħod mill-Pakistan.

L-istorja ippubblikata f’gazzetta fil-Pakistan nhar il-31 ta’ Mejju dwar Carmen Ciantar hi interessanti. Storja attribwita lil Ram Tumuluri tal-Vitals Global Health Care. L-istess wieħed li qal li ġie mhedded li jekk ma jbaxxix rasu, jispiċċa bħal Daphne Caruana Galizia.

Jekk hux storja li għandha mill-verità jew le m’għandix idea.

Hemm min qed jgħid, inkluża Ciantar innifisha, li din hi gidba: mill-bidu sal-aħħar. Possibilment li din (il-gidba) hi parti minn kampanja ta’ diżinformazzjoni li għaddejja bħalissa. Jidher li hemm min qed jinkwieta li żmien il-kontijiet wasal.

Però, kif qed jgħidu oħrajn, il-mira mhiex Carmen Ciantar iżda Chris Fearne, Deputat Prim Ministru u Ministru tas-Saħħa. Dan hu spjegabbli fil-kuntest tal-argument bejn il-ħbieb li għaddej bħalissa bejn Kastilja u Burmarrad. Fir-realtà dan hu ħafna iktar qrib mill-Pakistan. L-aqwa, imma, li illum il-Prim qalilna li hu għandu fiduċja sħiħa fi Chris Fearne! Eżattament, kulħadd hu konvint minn dan bla ebda dubju!

Jista’ jkun li hemm min irid itellef lil Chris Fearne il-ħatra bħala Kummissarju tal-Unjoni Ewropeja f’isem Malta s-sena d-dieħla. Dan qed jiġri wara x-xniegħa li jidher li ma rnexxewx żewġ attentati biex Fearne jitneħħa minn Ministru tas-Saħħa tul dawn l-aħħar tlett snin.

Qed ngħixu tabilħaqq fi żminijiet interessanti.

Huma mistennija stejjer jew possibilment ħrejjef oħra li jkomplu jibnu fuq din tal-Pakistan jew minn fejn tabilħaqq bdiet.

“int taf xi ġralha Daphne u ma naħsibx li trid tispiċċa bħala”

L-istorja dwar il-korruzzjoni konnessa mal-konċessjoni tal-isptarijiet issa qed tiżviluppa b’pass mgħaġġel.

L-artikli ippubblikati mit-Times huma tat-biża’.

Dak li hu rappurtat li qal Ram Tumuluri minn Vitals Global Healthcare l-bieraħ hu mill-iktar gravi: “int taf xi ġralha Daphne u ma naħsibx li trid tispiċċa bħala” (You know what happened with Daphne and you don’t want to end up in that position.) Kliem attribwit lil Keith Schembri, li naturalment jiċħad li qalu.

Ix-xhieda dettaljata fuq 500 paġna li tirreferi għaliha t-Times għad irridu nisimgħu iktar dwarhom kemm-il darba Tumuluri jingħata l-protezzjoni li talab fl-Istati Uniti bħala whistleblower.

Hi interessanti li propju issa tfaċċa xi ħadd li qed joffri li jixhed.

Dan kollu qed jiġri waqt li l-Pulizija hi siekta. Qiesa ma teżistix!

Pajjiżna ma jixraqlux dan kollu. Nittama li dan jwassal biex il-kobba tinħall u kulħadd jerfa r-responsabbiltà tiegħu. Jidher imma li fl-aħħar ser tagħqad. Il-biża’ tinħass!

Skuża (komda) ta’ Kabinett kompliċi

Ħareġ rapport ieħor tal-Awditur Ġenerali dwar il-kuntratt li l-Labour fil-Gvern ta’ lill-Vitals Global Health Care. Kuntratt li spiċċa għand Steward Health Care.

L-Awditur Ġenerali qed jirrapporta li l-Ministri,msieken iħossuhom li ġew żgwidati minn Konrad Mizzi, seħibhom fil-Kabinett!

Melal0Ministri mzazen, jilbilgħu kull ma jisimgħu?

Xi skuża komda biex tagħlaq għajnejk għall-korruzzjoni! Kollha flimkien iridu jerfgħu l-piz ta’ dan il-ħmieġ. Il-Kabinett kollu hu kompliċi. Il-Kabinett kellu l-poter li jwaqqaf dan il-ħmieg u ma għamel xejn. Anzi għalaq għajnejh.

Profitti għas-settur privat, riskji u kontijiet għall Gvern!

Nhar it-Tnejn li għadda l-Parlament iddiskuta s-sentenza mogħtija mill-Imħallef Francesco Depasquale fuq il-konċessjoni dwar tlett isptarijiet tal-Gvern lill-Vitals Global Healthcare liema konċessjoni eventwalment għaddiet għand Steward Health Care. Id-deċiżjoni li ngħatat hi kontra l-Prim Ministru bħala kap tal-Eżekuttiv, kif ukoll kontra l-Avukat Ġenerali, kumpaniji diversi mill-grupp kummerċjali ta’ Steward Health Care u xi korpi pubbliċi u r-rappresentanti tagħhom.

Din hi kawża li ppreżenta Adrian Delia meta kien għadu Kap tal-Opposizzjoni. Il-parti kbira tad-diskussjoni parlamentari dwar din is-sentenza iffukat fuq nuqqas ta’ governanza tajba, dwar tmexija ħażina u dwar frodi flimkien mal- korruzzjoni, assoċjati ma’ din il-konċessjoni sa mit-tnissil tagħha.

Dan kollu joħroġ ċar mis-sentenza tal-Qorti tal-ġimgħa l-oħra. Imma għal min kien attent, dan kien diġa jidher ċar fiż-żewġ rapporti dwar din il-konċessjoni tal-isptarijiet, rapporti li ħareġ l-Awditur Ġenerali f’Lulju 2020 u f’Diċembru 2021. Is-sentenza tal-Qorti qed issaħħaħ u tirrinforza l-konklużjonijiet li wasal għalihom l-Awditur Ġenerali.

Niftakru li f’Lulju 2020 l-Awditur Ġenerali kien ippubblika l-ewwel rapport tiegħu, rapport li hu mifrux fuq iktar minn 200 paġna u li kien jiffoka fuq il-proċess tal-offerti għall-konċessjoni dwar l-isptarijiet. Dan kien supplimentat b’addendum ta’ 20 paġna oħra. Iktar tard f’Diċembru 2021 l-Awditur Ġenerali kien ippubblika it-tieni rapport tiegħu b’467 paġna, li kien jiffoka fuq il-qafas kuntrattwali tal-konċessjoni u kif dan ġie mħaddem.

L-Awditur Ġenerali kien ikkonkluda fir-rapporti tiegħu li l-preparazzjoni li wettaq il-Gvern in konnessjoni mal-konċessjoni kienet waħda superfiċjali, u li meta ħareġ is-sejħa għall-offerti kien fil-fatt diġa ftiehem u fuq kollox lill-Kabinett bosta drabi kien iħallieh fil-għama. Anke l-Ministru tal-Finanzi kien imwarrab, qiesu kien qiegħed hemm għalxejn!

Punt interessati li isemmi l-Awditur Ġenerali hu li Vitals Global Healthcare ippreżentaw garanzija bankarja mill-Bank of India li kienet datata 13 ta’ Marzu 2015, ħmistax-il ġurnata qabel ma fil-fatt ħarġet is-sejħa għall-offerti. Dan sar għax il-ftehim kien diġa sar u s-sejħa li ħarġet għall-offerti kienet waħda finta! A bażi ta’ dan, l-Awditur Ġenerali kien tal-fehma li Vitals Global Healthcare kellhom ikunu skwalifikati milli jippartiċipaw fis-sejħa għall-offert għall-konċessjoni dwar l-isptarijiet.

Dan hu kollu importanti u separatament wassal għal konklużjonijiet li issa wasal għalihom ukoll l-Imħallef Depasquale fis-sentenza li qed nitkellmu dwarha. Ifisser li Gvern serju, kieku ried, seta jaġixxi. Kellu biżżejjed informazzjoni biex jibgħat lil Steward Health Care isaqqu. Imma b’mod ċar dan ma setax jagħmlu għax il-Gvern kien parti integrali mill-ħadma li saret.

Imma hemm affarijiet oħra, daqstant importanti, ta’ natura fundamentali u li huma presentment skartati mid-diskussjoni pubblika. Kemm jagħmel sens li qasam sensittiv bħas-saħħa ikollu parti sostanzjali minnu taħt kontroll kważi assolut tas-settur privat. Jagħmel sens il-Public-Private Partnership fil-qasam tas-saħħa?

Din hi mistoqsija li hi kompletament skartata fid-dibattitu pubbliku li sar u li għadu għaddej. Hi mistoqsija fundamentali li mit-tweġiba għaliha tista’ toħroġ il-fasla ta’ kif is-settur privat jista’ jikkontribwixxi u jipparteċipa mingħajr ma jikkontrolla: kif kulħadd jitħallas ta’ xogħolu imma li ħadd ma jitħalla jberbaq il-ġid tal-pajjiż.

L-esperjenza li għandna f’dan il-pajjiz dwar l-involviment tas-settur privat f’dawn it-tip ta’ proġetti hi waħda ta’ problemi kbar: problema ta’ deċiżjonijiet ħziena u ta’ abbuż ta’ poter, kif ukoll suspetti kbar ta’ frodi u korruzzjoni. Dan b’referenza kemm għal din il-konċessjoni tal-isptarijiet, il-progett tal-enerġija f’Delimara u anke fil-progett ta’ San Vinċenz f’Ħal-Luqa. F’kull kaz hemm rapporti voluminużi tal-Awditur Ġenerali li jispjegaw dettaljatatment it-taħwid li ġie iġġenerat mill-Gvern immexxi mill-Partit Laburista wara l-2013.

Huwa mudell ekonomiku fallut li jarmi l-assi pubbliċi. Mudell li intuża ukoll f’ċirkustanzi oħra bħall-bejgħ tal-art f’Pembroke bir-ribass biex ikun iffavoreġġat il-proġett spekulattiv tal-Grupp dB.  Il-profitti li jirriżultaw mill-ispekulazzjoni, sfortunatament għandhom prijorità fuq il-ġid komuni għal dan il-Gvern.

Hu ċar li jekk irridu l-involviment tas-settur privat fi proġetti pubbliċi, dan l-involviment għandu jkun regolat sewwa u din ir-regolamentazzjoni għandha tkun infurzat biex tkun assigurata governanza tajba mill-bidu nett, mill-ewwel ideat sat-twettieq ta’ proġetti ta’ din ix-xorta.  S’issa kollox qiegħed jitħalla jimxi għal riħu bil-konsegwenzi li qed naraw b’għajnejna u li qed insiru nafu bihom ftit ftit. Nuqqas ta’ regoli ċari li jkunu infurzati jwassal inevitabilment għal taħwid, għal frodi u għal korruzzjoni. Riżultat ta’ hekk ibati l-pajjiz kollu.

ippubblikat fuq Illum: 5 ta’ Marzu 2023

Private profits public risks

On Monday Parliament discussed the decision delivered in Court by Judge Francesco Depasquale relative to the Government hospital concession awarded to Vitals Global Healthcare, eventually substituted by Steward Health Care. The decision delivered is against the Prime Minister as head of the Executive, as well as the Attorney General, various companies in the Steward Health Care Group and a number of quangos and their representatives.

This Court Case was presented by Adrian Delia when he was Leader of the Opposition. The major part of the Parliamentary discussion has focused on bad governance, fraud and corruption which were all associated with the hospital concession process since its inception.

All this emanates from the Court decision delivered last week. However, those who observe the political scene attentively would be undoubtedly aware that all this was already evident in two reports published by the Auditor General on this hospital concession: the first one published in July 2020 and the second one in December 2021. The Court’s decision, in fact, reinforces the Auditor General’s conclusions.

We do clearly remember that in July 2020 the Auditor General had published a first report running into over 200 pages focusing on the hospital concession tendering process. This was followed by an addendum and later, in December 2021 the Auditor General published a second report, 467 pages long, which reviewed the contractual framework of the hospital concession.

In his reports the Auditor General concluded that the preparatory work carried out by the public sector in relation to the hospital concession was very superficial. The Auditor General’s reports also identified that even before the request for proposals was published Government had already concluded on awarding Vitals Global Healthcare the hospitals concession! Cabinet and even the Finance Minister were generally kept in the dark. 

The Auditor General, in his investigations, found a bank guarantee presented by Vitals Global Healthcare. It was issued by the Bank of India on the 13 March 2015, a fortnight before the request for proposals was even published. This clearly established that the agreement was already sealed even before the public request for proposals had been published. The Auditor General had clearly identified this as a definite proof of collusion. On this basis, the Auditor General had in fact expressed a strongly worded opinion that Vitals Global Healthcare should have been disqualified from participating in the request for proposals relative to the hospitals’ concession.

All this is of paramount importance. Way back in 2020/21 it had led to the Auditor General conclusions which have now been confirmed by Mr Justice Depasquale in the decision delivered last week. This means that government should and could have acted then: it had sufficient information to send Steward Health Care packing. However very clearly it could not act as it was part and parcel of the deceit at hand.

There are however further matters, just as important as the above, which the current debate unfortunately avoids. We should ask: does it make sense for a sector as sensitive as health to be controlled in this manner by the private sector? Does a public-private partnership in the health sector make sense?

These questions are being ignored in the public debate currently at hand. These questions are of a fundamental nature as the replies thereto could identify the manner as to how the private sector can be involved without having a controlling interest and how all those involved can be fairly remunerated without squandering public funds.

The local accumulated experience resulting from this kind of projects is very problematic: we are continuously faced with incorrect decisions, abusive decision-taking as well as substantial suspicions of fraud and corruption. This is being stated with reference not just to this hospital concession but also to the energy deal at the Delimara Power Station and the project at the Luqa elderly residence: St Vincent de Paul. In each case the Auditor General has produced voluminous reports detailing the mayhem generated by the post 2013 Labour government.

It is a failed economic model which discounts public goods. It has also been applied in other sectors: a case in point being the Pembroke land “sold” at throwaway prices in favour of the speculative project of the dB Group. Speculative profit is unfortunately being continuously prioritised over the common good by the present government.

It is crystal clear that if we want the private sector involved in public projects its involvement must be regulated, and the said regulatory regime must be adequately enforced in order to ensure good governance throughout, from inception right through to implementation. So far it is a free for all: the consequences are for all to see.  A lack of clear rules and their enforcement inevitably leads to confusion, fraud and corruption. The whole country, as a result, has to pay the consequences.

published in The Malta Independent on Sunday : 5 March 2023

Fil-Parlament il-lejla: x’faqar!

Smajtuh id-dibattitu tal-lejla fil-Parlament dwar is-sentenza tal-Qorti tal-ġimgħa l-oħra?

X’faqar! X’mistħija ta’ Parlament!

Il-pajjiż jixraqlu ferm aħjar minn hekk!

It-taħwida hi kbira: flok “world class medical system” għandna kaz ta’ “world class fraud” li nħolqot minn Vitals Global Healthcare u Steward Health Care u mill-Gvern Laburista.

S’issa insterqu €300 miljun!

Għadu kmieni biex wieħed jgħid x’ser jiġri u dan sakemm jinqata’ l-appell, jekk ikun hemm.

Jinħtieġu tweġibiet diversi.

Meta ser jibdew l-investigazzjonijiet mill-Pulizija fil-konfront ta’ dawk involuti? Il-Pulizija sfortunatament mhemmx ħosshom! Fejn hu l-Kummissarju tal-Pulizija Angelo Gafà?

Robert Abela, Konrad Mizzi, Edward Scicluna, Chris Cardona, Keith Schembri u Joseph Muscat: meta ser jintalbu jwieġbu ta’ egħmilhom, jew tan-nuqqas tiegħu?

Il-membri tal-Kabinett immexxi minn Joseph Muscat: ħadd ma jaf xejn. Wieħed iwaħħal fl-ieħor. Kellna Ministru tal-Finanzi (Edward Scicluna) li ma kienx jaf x’inhu jigri fil-Ministeru tieghu!

Chris Fearne min-naħa l-oħra, ħlief għal xi botta, kien kawta ħafna! Hu imħasseb dwar x’inhu ġej!

Il-parti l-kbira tal-membri tal-Kabinett ta’ Joseph Muscat baqgħu fommhom magħluq. Ħlief Varist Bartolo, li bħas-soltu jibqa’ jdur mal-lewża.

Hemm responsabbiltà politika kbira. Hemm ukoll responsabbiltajiet kriminali. Min ser iwieġeb? S’issa ħadd ma wieġeb.

Robert Abela kien skomdu ħafna huwa u jipprova jwieġeb waqt is-seduta Parlamentari tal-lejla. Inevitabilment ħarab mis-sustanza tal-argument. Sa ċertu punt wieħed dan jifhmu għax il-konsegwenzi mhumiex żgħar u għandu bżonn iż-żmien.

Għad nispiċċaw li jkollna ninvestgaw kull kuntratt li ngħata minn dan il-Gvern. Ħadma, waħda wara l-oħra.

Din hi storja li għad trid tinkiteb fid-dettall. Fl-aħħar, kull min hu responsabbli jrid iħallas ta’ egħmilu.

Mill-kċina ta’ Joseph

Issa għandna deċiżjoni tal-Qorti li tħassar il-ftehim li bih sptarijiet għaddew għand ta’ Vitals Global Healtcare u wara għand Steward Health Care.

Tinten l-istorja, qaltilna l-Qorti. Konna ilna ngħiduh dan u ma hi tal-ebda konsolazzjoni li l-Qorti qablet magħna.

Joseph qed jgħidilna li ma hemm xejn li jħammarlu wiċċu. Id-deċiżjonijiet ħadhom il-Kabinett, qalilna. Ma ħadhomx waħdu!

Mhux hekk qalu sħabu, iżda! Fearne jidher sodisfatt bid-deċiżjoni. Ilu jgħid li d-deċiżjonijiet ittiehdu wara dahru. Tiftakru meta Edward Scicluna tkellem dwar il-Kitchen Cabinet ta’ Joseph. Tiftakru kemm kien ilmenta li l-Gvern ta’ Joseph kien jitmexxa mill-Kitchen Cabinet? Jiġifieri mill-klikka ta’ dawk ta’ madwaru?

Anke Varist dalgħodu ħareġ jattakka dan l-argument ta’ Joseph! Il-Kabinett kien imwarrab, qal Varist! Dam jaħsibha ftit biex jitkellem!

It-taħwid li dwaru iddeċidiet il-Qorti sar fil-kċina ta’ Joseph. Fil-Kitchen Cabinet. U bħal dejjem, min ħawwad fil-borma jkun jaf x’fiha, anke jekk mir-riħa jkollna idea tajba x’kien hemm! Safejn hu magħruf, fil-kċina Joseph ma kienx ikun waħdu. Miegħu kien ikollu lil Keith il-Kasco Schembri, Konrad Mizzi u oħrajn. Xi darba insiru nafu l-ismijiet kollha.

Hemm bżonn tindifa tajba. Sfortunatament Anġlu Gafà mhux kapaċi jagħmilha. Għalhekk inħatar!

L-intolleranza fostna

Matul din il-ġimgħa, għal darba oħra, kellna inċidenti li juru li l-intolleranza fostna, mhux biss għadha ħajja, imma għandha għeruq fondi.

Nhar it-Tnejn Rebecca Buttiġieġ, Segretarju Parlamentari, u Randolph Debattista, Membru Parlamentari, fil-Parlament, tkellmu dwar ittri anonimi li irċevew, u li kienu mimlijin insulti kontra tagħhom. Dan wara li huma esprimew l-opinjonijiet politiċi tagħhom pubblikament fil-kuntest tad-dibattitu pubbliku li għaddej preżentement dwar l-abort.

Din il-ġimgħa ukoll, id-dentista Miriam Sciberras ilmentat li ġie vvandalizzat il-bieb tal-klinika tagħha f’Ħaż-Żabbar. Id-dentista Sciberras hi persuna pubblika u permezz tal-NGO Life Network Foundation tmexxi l-quddiem argumenti kontra l-abort.

Dawn huma l-aħħar eżempji mingħand is-soċjetà intolleranti li qed ngħixu fiha. Bħalhom hemm eżempji oħra, li niffaċċjaw kuljum, u dan fil-konfront ta’ firxa wiesa’ ta’ persuni, kemm persuni pubbliċi kif ukoll persuni privati. Dwar uħud minn dawn il-każijiet smajna u qrajna tul il-ġimgħat u x-xhur li għaddew. Oħrajn isofru fis-skiet. Xhieda dan ta’ soċjetà li hi marida.

Fuq il-media soċjali, sfortunatament, dan qed jiġri l-ħin kollu.

Mhux kulħadd hu responsabbli biżżejjed biex jifhem li l-libertà li tesprimi ruħek fuq il-media soċjali, u band’oħra ukoll, hemm marbuta magħha l-obbligu li tqis dak li tgħid u li tassigura ruħek li ma tkunx insolenti jew offensiv fi kliemek. Mhux kulħadd, sfortunatament, kapaċi jagħmel argument mingħajr ma jkun insolenti jew offensiv.

Għandna l-obbligu li nirrispettaw lil xulxin dejjem. Ma hemm ħtieġa tal-ebda sforz biex nirrispettaw lil min jaqbel magħna! Id-diffikulta, għal uħud, hi meta huma jkunu ffaċċjati minn opinjoni differenti li ma jaqblux magħha u li tikkuntrasta ħafna ma dak li jemmnu jew jafu huma. Uħud għand jeħtieġ jitgħallmu li l-kritika tista’ issir mingħajr ma tinsulta lil ħadd. L-opinjonijiet li jikkuntrastaw, jekk isiru sewwa, jistgħu jagħtu kontribut għat-tisħiħ tad-dibattitu pubbliku u tal-proċess demokatiku fil-pajjiż.

Hu obbligu li nesprimu ruħna u li nipparteċipaw fid-diskussjoni pubblika. Imma huwa daqstant ieħor obbligu li nesprimu ruħna b’mod li nkunu kemm ċari kif ukoll rispettużi ta’ min ikun qed jisma’, jsegwi  jew jaqra dak li nkunu qed ngħidu.

Ir-retorika esaġerata ta’ uħud flimkien ma’ diskorsi li jappellaw għall-emozzjoni u mhux għar-raġuni għandhom dan l-effett li hu wieħed previdibbli. Jirnexxiehom joħorġu fil-beraħ l-intolleranza, xi drabi moħbija, imma li tul is-snin għamlet ħafna ħsara lit-tessut soċjali u demokratiku tal-pajjiż.

Kien hemm mumenti meta anke jiena laqqattha. Ħafna drabi ninjora l-insulti u nħassar il-kummenti dispreġġjattivi fuq il-media soċjali u niġdem ilsieni. Kummenti li xi drabi jkunu miktuba minn persuni li jridu jikkummentaw u m’għandhomx il-ħila li jagħmlu dan mingħajr ma jesprimu mibgħeda u intolleranza grassa. Kien hemm okkazjoni ukoll, din is-sena, fejn irrappurtajna persuna lill-Pulizija u dan ġie immultat u mwissi severament mill-Maġistrat wara li hu ġie mtella’ l-Qorti, ammetta u skuża ruħu. Bħali għamlu diversi oħrajn. Sfortunatament, imma, l-intolleranza għandha għeruq fondi fostna u dawn l-inċidenti jibqgħu jirrepetu ruħhom sakemm jibqgħu jsibu lil min irewwaħ.

L-intolleranza hi dipendenti fuq l-attitudi li inpinġu kollox bħala abjad jew iswed. Min mhux magħna kontra tagħna, jgħidu. Inkella fuq l-attitudni li aħna biss għandna raġun u li l-bqija kulħadd huwa żbaljat u li jeħtieġ li jara d-dawl u li jikkonverti! L-intolleranza individwali sfortunatament hi rifless ta’ soċjetà intolleranti li ntgħaġnet hekk tul is-snin.

Nifhem li mhux dejjem faċli għax kultant hu iktar popolari li tmaqdar u tkasbar lil min ma jaqbilx miegħek. Jeħtieġ sforz biex nimxu kontra dan il-kurrent qalil li jgħix minn fuq il-preġudizzju u l-misinformazzjoni.

Hu sforz li irridu nagħmlu kuljum. B’hekk biss innaqqsu l-impatti tal-intolleranza fostna. Inutli nilmentaw jekk ma nagħmlux il-parti tagħna.

ippubblikat fuq Illum: il-Ħadd 25 ta’ Dicembru 2022