Ir-Referendum: għodda demokratika

Ir-referendum hu għodda demokratika. Il-votanti jesprimu l-fehma tagħhom dwar suġgett wieħed biss.  Meta jsir referendum Gvern demokratiku jbaxxi rasu għar-riżultat bla argumenti, għax il-poplu jkun tkellem.

F’Malta saru diversi referenda li permezz tagħhom saret konsultazzjoni mal-votanti dwar diversi affarijiet. Ħafna jiftakru r-referenda f’Malta dwar : l-Integration (1956), l-Indipendenza (1964), l-Unjoni Ewropeja (2003) w id-divorzju (2011). Kollha kienu ta’ kontroversja. Fl-ewwel tlieta minn dawn ir-referenda d-deċiżjoni li jsir ħadha l-Gvern. Fl-aħħar wieħed id-deċiżjoni ħadha l-Parlament. Dawn ir-referenda jissejħu konsultattivi għax permezz tagħhom issir konsultazzjoni mal-poplu. Id-deċiżjoni li ittieħdet f’kull wieħed minn dawn ir-referenda kienet deċiżjoni politika favur l-Integration, l-Indipendenza, l-Unjoni Ewropeja u id-divorzju.

Fl-1996 ġiet emendata l-liġi dwar ir-Referenda biex ikun possibli li l-votanti jieħdu l-inizjattiva huma jekk jidhrilhom illi għandu jsir referendum dwar xi suġgett partikolari. Dan ir-referendum jissejjaħ Referendum Abrogattiv, jiġifieri referendum li jħassar, għax il-proposta tista’ tkun biss waħda li tħassar liġi, regolamenti jew parti minnhom.

Ma jistax isir referendum abrogattiv fuq kollox. Hemm affarijiet li dwarhom ma jistax isir referendum. Dawn jinkludu l-liġijiet dwar finanzi u taxxi, il-Kostituzzjoni, d-drittijiet tal-bniedem, it-trattati internazzjonali li minnhom jirriżultaw obbligi għall-pajjiż, kif ukoll il-liġi dwar l-elezzjoni ġenerali.

Biex isir referendum abrogattiv ikunu jridu jinġabru 10% tal-firem ta’ dawk li għandhom vot f’elezzjoni ġenerali u li isimhom jidher fuq ir-reġistru elettorali. Il-firem jinġabru skond formola apposta li hemm fil-liġi u f’din il-formola trid tissemma dik il-liġi jew regolament li r-referendum ikun qed jitlob li jitħassar. Bħalissa biex isir referendum hemm bżonn ta’ madwar 35,000 firma.

Meta jinġabru l-firem dawn jiġu ppreżentati lill-Kummissjoni Elettorali li tieħu ħsieb tiċċekkjhom. Wara mhux iktar minn ħmistax-il ġurnata il-Kummissjoni Elettorali tippreżenta l-firem fir-Reġistru tal-Qorti Kostituzzjonali b’nota li tgħid jekk hemmx jew le il-firem mitluba mill-liġi: jiġifieri l-10% tal-votanti reġistrati.

Jekk il-firem neċessarji jkunu nġabru l-Qorti Kostituzzjonali permezz tar-Reġistratur toħroġ avviż li biħ tagħti tlett xhur ċans biex min ikollu oġgezzjonijiet validi iressaqhom biex ikunu ikkunsidrati mill-Qorti. Wara li jgħaddu t-tlett xhur għall-oġġezzjonijiet il-Qorti tgħaddi biex tiddeċiedi fuq l-oġġezzjonijiet li tkun irċeviet.

Jekk il-Qorti Kostituzzjonali tara li minkejja l-oġġezzjonijiet li jkunu ġew ippreżentati r-referendum abrogattiv xorta għandu jsir tagħti deċiżjoni li biha tordna lill-Kummissjoni Elettorali biex torganizza r-referendum. Id-deċiżjoni tal-Qorti imbagħad tmur għand il-President tar-Repubblika li jiffirma l-ordni biex isir ir-referendum abrogattiv f’data li ma tkunx qabel ma jgħaddu tlett xhur mid-deċiżjoni tal-Qorti iżda mhux iktar tard minn sitt xhur.

Id-deċiżjoni fir-referendum abrogattiv tkun waħda finali. Jekk il-votanti jaqblu u jiddeċiedu li liġi jew regolament jitħassar dan jitħassar mat-tħabbir tar-riżultat mingħajr ħtieġa li jkun hemm xi deċiżjoni oħra.

Dan ir-referendum jiddependi biss mill-volonta’ tal-votanti. Għalhekk hu għodda demokratika għax jagħti saħħa lill-fehma tan-nies li ħadd u xejn ma jista’ jżommhom sakemm jimxu mal-liġi. Ma hemm bżonn l-ebda deċiżjoni da parti tal-Gvern biex isir referendum abrogattiv. La biex jimbuttah u l-anqas biex iżommu.

Hi ħasra li s’issa din l-għodda demokratika għadna qatt ma għamilna użu minnha. Il-firem li qed jinġabru bħalissa għal referendum biex iwaqqaf darba għal dejjem il-kaċċa fir-rebbiegħa tista’ tkun l-ewwel darba li jsir użu minn dan id-dritt. Issa jidher li din il-possibilita’ hi fil-qrib għax kif ġie imħabbar il-firem li inġabru s’issa qabżu l-25,000.

Nistennew ftit ġimgħat oħra u naraw.

Ippubblikat fuq iNews: it-Tnejn 25 ta’ Novembru 2013

Ir-referendum: għodda b’saħħitha f’pajjiż demokratiku

Il-bieraħ fil-għodu Alternattiva Demokratika għamlet sejħa lis-soċjeta ċivili biex tingħaqad u issejjaħ referendum abrogattiv dwar il-liġi li l-Parlament  kellu u fil-fatt approva l-bieraħ stess biex ikun possibli illi l-Gvern ibiegħ iċ-ċittadinanza lil min ikun lest li jħallas €650,000.

Is-sejħa ta’ Alternattiva Demokratika intlaqgħet tajjeb mill-parti l-kbira ta’ dawk li ikkummentaw.

Hemm min iżda għadu ma fehemx b’mod ċar dak li qiegħed jiġi propost.

Il-proposta hi li jitħaddmu l-proċeduri tal-liġi dwar ir-Referenda b’mod li deċiżjoni li ħa l-Parlament, f’dan il-każ approvazzjoni ta’ liġi, tkun imħassra.

Kien hemm min qal li għax  il-Gvern ma jaqbilx ma dan allura jaħsbu li dan ma jistax isir. Kien hemm min ikkummenta li l-maġġoranza Parlamentari ta’ 9 voti li għandu l-Gvern ifisser li prattikament jista’ jagħmel li jrid.

Is-sejħa ta’ referendum abrogattiv (jiġifieri referendum li jħassar liġi jew strument legali bħalma huma regolamenti) ma jiddependix mill-Gvern.  Jiddependi minn jekk ikunx hemm 10% tal-votanti reġistrati fl-aħħar reġistru elettorali li jaqblu li jissejjaħ tali referendum. Dawn l-10% tal-votanti bħalissa jammontaw għal madwar 35,000 persuna.

Mela jekk 35,000 persuna jiffirmaw il-petizzjoni biex jissejjaħ ir-referendum il-proċess għal dan ir-referendum jibda u ma jkun jista’ jżommu ħadd ħlief il-Qorti.

Allura, qalu uħud, ser jibda jkollna referendum fuq kull ħaġa ta’ xejn?

It-tweġiba hi li le, mhux ser jibda jkollna referendum fuq kull ħaġa ta’ xejn.

Hemm affarijiet li dwarhom ma jistax jissejjaħ referendum.   Dawn l-affarijiet jinkludu kull leġislazzjoni fiskali (bħat-taxxi), il-Kostituzzjoni ta’ Malta, il-Liġi li inkorporat il-Konvenzjoni Ewropeja dwar id-Drittijiet tal-Bniedem fil-liġi Maltija, trattati Internazzjonali li Malta rratifikat, il-liġi dwar l-Elezzjoni Ġenerali u l-liġi dwar l-interpretazzjoni.

Il-liġijiet Maltin jipprovdu għal tlett tipi ta’ referenda.

L-ewwel tip ta’ referendum hu biex ikunu approvati uħud mill-emendi għall-Kostituzzjoni ta’ Malta.

It-tieni tip ta’ referendum huwa dak li jsir biex il-Gvern jikkonsulta ruħu, bħalma sar bir-referendum dwar t-tisħib ta’ Malta fl-Unjoni Ewropeja, dak dwar l-Indipendenza jew dak dwar l-Integration, kif ukoll ir-referendum dwar id-divorzju. Dan jissejjaħ referendum konsultattiv.

It-tielet tip ta’ referendum huwa dak li jħassar liġijiet (jew regolamenti). Dan it-tip ta’ referendum jissejjaħ referendum abrogattiv. S’issa għadu qatt ma sar referendum abrogattiv  f’Malta.

Bħalissa qed jinġabru l-firem biex isir l-ewwel referendum abrogattiv dwar il-kaċca fir-rebbiegħa. Twaqqfet koalizzjoni magħmula minn Alternattiva Demokratika u tlettax-il għaqda ambjentali. Il-proposta f’dan il-każ hi li jitħassru regolamenti li jippermettu din it-tip ta’ kaċċa. Kif tħabbar, s’issa inġabru 20,000 firma. Jiġifieri jonqos madwar 15,000 firma oħra.

Fil-proposta tal-bieraħ Alternattiva Demokratika stiednet lis-soċjeta ċivili biex tingħaqad flimkien ħalli titfassal kampanja għal referendum abrogattiv dwar l-emendi għal-liġi taċ-ċittadinanza approvati il-bieraħ mill-Parlament. Jekk u kif dan jista’ jsir għad irridu naraw.

Għax ir-referendum abrogattiv hu għodda importanti ta’ pajjiż demokratika. Għodda li permezz tagħha hu possibli li tittieħed deċiżjoni finali dwar kontroversji fil-pajjiż. Din hi għodda li ma ġietx użata biżżejjed f’Malta. Hemm bżonn nifhmu iktar kemm din hi għodda b’saħħitha biex inkunu nistgħu nagħmlu użu tajjeb tagħha.

M’humiex ħafna l-pajjiżi li ċ-ċittadini tagħhom għandhom din il-possibilita’ li jħassru deċiżjoni tal-Parlament. Il-ġar tagħna l-Italja hu wieħed minn dawn il-pajjiżi fejn il-poplu permezz ta’ referendum abrogattiv għal darba darbtejn ħassar id-deċiżjoni tal-Parlament Taljan dwar il-politika u l-impjanti nuklejari.

Ir-referendum abrogattiv jagħtina d-dritt li niddeċiedu aħna bil-vot tagħna dwar affarijiet li ma nkunux naqblu ma kif iddeċidhom il-Parlament. Għax għalkemm il-Parlament huwa l-għola istituzzjoni tal-pajjiż, anke l-Parlament ikollu jbaxxi rasu quddiem il-vot kif espress f’referendum.

Id-demokrazija tagħna żviluppajniha sa dan il-punt. Nagħmlu użu bil-għaqal mid-drittijiet tagħna biex anke l-Parlament jifhem li għandu l-obbligu li jirrispetta d-drittijiet u l-fehmiet tagħna ilkoll.